دین اسلام به عنوان دین جاوید و آخرین دین الهی برای همۀ انسانها تا قیامت، قوانین ثابتی را پایهگذاری کرده است؛ اما با نگاه دقیق به برخی مصادیق معلوم میشود که تغییرات و متغیّرهای یک جامعه در دوران خاص، در بیان کیفیت آموزهها تأثیرگذار است و نمیتوان همۀ آن آموزهها را در همۀ زمانها جاری دانست. در اصطلاح، به قضایایی که سریان در همۀ زمانها دارند قضیۀ حقیقیه و به قضایای مختص، قضیۀ خارجیه اطلاق میشود. تغییرهای فرهنگی، اقتصادی و علمی از نوع قضایای خارجیه هستند. آموزههایی مانند ابهام در میزان سنجش و یا ابهام حاصل شده در فهم مقصود بر اثر گذر زمان، در نگاه ابتدایی، موهم تأثیرپذیری از تغییرات زمانه هستند، ولی دقت در آنها گویای عمومیّت و حقیقیه بودن آن است. هدف این پژوهش، تبیین تأثیرگذاری تغییرات جامعه، در گذر زمان بر شناخت قضایای حقیقیه و خارجیه روایات از یکدیگر است.
)