بررسی عبارت «الصلاة معراج المؤمن» در منابع متقدم و متأخر فریقین و اعتبارسنجی آن با بررسی منقولات هم‌مضمون

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد، مربی دانشگاه فرهنگیان خراسان جنوبی

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث

چکیده

علاوه بر آیات قرآن کریم، روایات فراوانی در اهمیت و فضیلت نماز در کتب متقدم و متأخر فریقین نقل شده است. یکی از سخنان مشهور دربارۀ نماز، حدیث «الصلاةُ معراجُ المؤمن» است که در برخی کتب به پیامبر(ص) نسبت داده شده است. جستار پیش رو که به شیوه تحلیل محتوا و بر پایه منابع کتابخانه‌ای تدوین یافته است، نگاهی به منبع‌یابی و اعتبار جمله فوق دارد. در کتب متقدم شیعه و سنی، اثری از سخنی به این پایه مشهور و پرآوازه نیست و ذکر آن در کتب متأخر نیز بدون سند و منبع و تنها منتسب به پیامبر(ص) می‌باشد. البته با بررسی منقولات هم‌مضمون، فضیلت «قربان بودن نماز» به معنای نزدیک‌کننده به خدا اثبات می‌شود و حدیث «الصلاةُ قربانُ کلّ تقیٍّ» به‌عنوان حدیث مسند و متصل، در منابع فریقین نقل شده و تنها حدیثی است که در این منقولات حدیثی، قابلیت استناد دارد. ولی فضیلت «معراج بودن نماز» در احادیث قابل اثبات نیست و تنها جمله‌ای از علمای متأخر می‌باشد. نقش نقل به معنا در به وجود آمدن جمله «الصلاة معراج المٶمن» و دیگر جملات هم‌خانواده پررنگ است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining the Expression “as-Salaat Mi'raj al-Mu'min” in the Early and Late Sources of the Fariqeyn and Validating It by Examining the Same Theme Narrations

نویسندگان [English]

  • Seyed Morteza Hosseini Shirg 1
  • Mohammad Reza Akmali 2
1 PhD in Quran & Hadith Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Instructor at Farhangian University of South Khorasan
2 MA of Quran & Hadith Sciences
چکیده [English]

In addition to the verses of the Holy Qur'an, many narrations on the importance and virtue of prayer have been narrated in the early and late books of Fariqeyn. One of the famous sayings about prayer is the hadith “as-salaat Mi'raj al-Mu'min” which is attributed to the Prophet(PBUH) in some books. The upcoming essay, which was compiled using the method of content analysis and based on library sources, has a look at the sourcing and validity of the above sentence. In the early Shia and Sunni books, there is no trace of such a famous and famous speech, and its mention in the later books is also without evidence and source and only attributed to the Prophet(PBUH). Of course, by examining the same theme narrations, the virtue of “being adducent of prayer” in the sense of bringing closer to God is proven, and the narration “as-Salaat Qurban Kol Taqi” is quoted in the Fariqeyn sources as a reliable and connected narration, and it is the only narration that can be cited in these narrations. However, the virtue of “being ascension of prayer” cannot be proven in narrations and it is only a statement of later scholars. The role of quote in meaning is prominent in the creation of the sentence “as-Sala't Mi'raj al-Mu'men” and other similar sentences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prayer
  • Ascension
  • Believer
  • Quote in meaning
  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه، گردآوری سید رضی، تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت، 1414 ق.
  3. آملی، سیدحیدر بن علی، تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخِضمّ فی تأویل کتاب اللّٰه العزیز المحکم، تحقیق سیدمحسن موسوی تبریزی، چاپ سوم، قم، نور علی نور، 1422 ق.
  4. ابن‌حِبّان بُستی، ابوحاتم محمد، الاحسان فی تقریب صحیح ابن حِبّان، تحقیق شعیب ارنٶوط، بیروت، مؤسسة الرساله، 1408 ق.
  5. ابن‌حنبل شیبانی، ابوعبداللّٰه احمد بن محمد، مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت، مٶسسة الرساله، 1421 ق.
  6. ابن شهید ثانی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن زین‌الدین عاملی، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.
  7. ابن‌صلاح شهرزوری، ابوعمرو عثمان بن عبدالرحمن، مقدمة ابن الصلاح فی علوم الحدیث، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416 ق.
  8. ابورَیّه، محمود، اضواء علی السنّة المحمدیة او دفاع عن الحدیث، چاپ دوم، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1428 ق.
  9. امینی نجفی، عبدالحسین احمد، تفسیر فاتحة الکتاب، تهران، مکتبة الامام امیرالمؤمنین علی‰ العامه، 1395 ق.
  10. پانی‌پتی، قاضی محمد ثناءاللّٰه عثمانی، التفسیر المظهری، کویته، مکتبة رشدیه، 1412 ق.
  11. جوهری بغدادی، ابوالحسن علی بن جَعد بن عبید، مسند ابن الجعد، تحقیق عامر احمد حیدر، بیروت، مؤسسة نادر، 1410 ق.
  12. حائری طهرانی، میرسیدعلی، تفسیر مقتنیات الدرر، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1338 ش.
  13. حسینی آلوسی بغدادی، شهاب‌الدین سیدمحمود بن عبداللّٰه، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  14. حقی بُروسَوی، اسماعیل بن مصطفی، تفسیر روح البیان، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  15. زارع‌پور، محسن، «واکاوی سندی و محتوایی "الصلاة معراج المؤمن"»، دوفصلنامه حدیث و اندیشه، سال هجدهم، شماره 29، بهار و تابستان 1399 ش.
  16. شیخ علوان، نعمةاللّٰه بن محمود نخجوانی، التفسیر الصوفی الکامل للقرآن الکریم المسمی «الفواتح الالهیة و المفاتح الغیبیة» الموضّحة للکلم القرآنیة و الحکم الفرقانیه، قاهره، دار رکابی للنشر، 1999م.
  17. صادقی تهرانی، محمد،الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّه، چاپ دوم، قم، فرهنگ اسلامی، 1406 ق.
  18. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران، اسلام، 1378 ش.
  19. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ چهارم، قم، اسماعیلیان، 1415 ق.
  20. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، مبادئ الوصول الی علم الاصول، چاپ سوم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
  21. غزالی، ابوحامد محمد بن محمد، المستصفی فی علم الاصول، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417 ق.
  22. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  23. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، تفسیر الصافی، چاپ دوم، تهران، مکتبة الصدر، 1415 ق.
  24. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق حسین درگاهی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368 ش.
  25. کلاباذی بخاری، ابوبکر محمد بن ابی‌اسحاق ابراهیم بن یعقوب، بحر الفوائد المشهور بمعانی الاخبار، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1420 ق.
  26. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  27. گنابادی (سلطان‌علی‌شاه)، سلطان‌محمد بن حیدر، متن و ترجمه فارسی تفسیر شریف بیان السعادة فی مقامات العباده، ترجمه محمد رضاخانی و حشمت‌اللّٰه ریاضی، تهران، سرّ الاسرار، 1372 ش.
  28. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  29. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1404 ق.
  30. محمدی ری‌شهری، محمد، الصلاة فی الکتاب و السنّه، قم، دار الحدیث، بی‌تا.
  31. مدرسی، سیدمحمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبّی الحسین‰، 1419 ق.
  32. مروزی، ابوعبداللّٰه محمد بن نصر، تعظیم قدر الصلاة، مدینه منوره، مکتبة الدار، 1406 ق.
  33. معرفت، محمدهادی، التفسیر الاثری الجامع، قم، التمهید، 1387 ش.
  34. منسوب به جعفر بن محمد الصادقŠ امام ششم، مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة در تزکیه نفس و حقایق و معارف الهی، ترجمه و شرح حسن مصطفوی، تهران، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، 1360 ش.
  35. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تفسیر سوره حمد، تهران، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1375 ش.
  36. موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی،مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، قم، دفتر معظم‌له، 1409 ق.
  37. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین احمد بن ابی‌سعد محمد بن احمد، کشف الاسرار و عدة الابرار، تحقیق علی‌اصغر حکمت، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر، 1371 ش.
  38. میرجهانی طباطبایی، سیدحسن، تفسیر امّ الکتاب، تهران، کتابخانه صدر، 1398 ق.
  39. نظام الاعرج، نظام‌الدین حسن بن محمد بن حسین قمی نیشابوری، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416 ق.
  40. نمازی شاهرودی، علی، مستدرک سفینة البحار، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  41. هاشمی خویی، میرزا حبیب‌اللّٰه و دیگران، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة و تکملة منهاج البراعه، چاپ چهارم، تهران، المکتبة الاسلامیه، 1400 ق.