جستاری در روش‌های عاطفی تربیت اخلاقی در نامۀ 31 نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه معارف، دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشتۀ نهج‌البلاغه، گروه معارف، دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

یکی از ابعاد تربیت، تربیت اخلاقی است که مربی برای اصلاح و تغییر در صفات و رفتار ناپسند متربّی فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد. اما این تلاش‌های تربیتی روش‌‌های مربوط به خود را می‌طلبد. روش‌های تربیتیِ مکاتب بشری به دلیل عدم شناخت کامل از تمام ساحت‌های وجودی انسان، همواره در حال تغییر و تحول بوده است. اختلاف در این روش‌ها ما را به بررسی روش‌های مطمئن‌تری فرا می‌خواند که خاستگاهش وحی الهی و کلام پرورش‌یافتگان مکتب وحیانی باشد. بی‌تردید نهج‌البلاغه پس از قرآن مجید یکی از بهترین مجموعه‌های حدیثی است که در تربیـت اخلاقـی انـسان‌هـا روش‌هـایی را بـه بشریت عرضه کرده است. در میان سخنان حضرت علی(ع)، نامۀ 31 به‌عنوان منشور تربیتی، از جایگاه خاصی برخوردار است. حضرت در این نامه به روش‌های مختلفِ شناختی و عاطفی و رفتاریِ تربیت اخلاقی می‌پردازد. این مقاله فقط ناظر به بُعد گرایشی یا عاطفی است و با تکیه بر شیوۀ توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای، روش‌های عاطفی تربیت اخلاقی در نامۀ 31 نهج‌البلاغه را شناسایی کرده و توانسته است روش‌های مختلفِ کاربردی را به دست دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Essay on Affective Strategies for Moral Education in Epistle 31 of Nahj al-Balāghah

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sobhani-nia 1
  • Seyedeh Masoumeh Mousavi 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Literature, University of Kashan, Kashan, Iran
2 MA in Nahj al-Balagha, Department of Islamic Studies, Faculty of Literature, University of Kashan, Kashan, Iran
چکیده [English]

Moral education constitutes one dimension of education, wherein the educator actively seeks to modify and rectify the learner's undesirable characteristics and conduct. Nevertheless, these pedagogical endeavours necessitate distinct methodologies. The pedagogical approaches prevalent within secular educational frameworks have undergone continuous transformation and development owing to an incomplete comprehension of the multifaceted nature of human beings. The disparities among these methodologies compel us to scrutinize more dependable approaches grounded in divine revelation and the teachings of those who have been nurtured within the school of revelation. Indisputably, the Nahj al-Balāghah, following the Holy Qur'an, stands as one of the preeminent compilations of Hadith, offering invaluable guidance for the moral education of humanity. Within the corpus of Imam ‘Alī's (p.b.u.h) teachings, Letter 31 occupies a unique position as a pedagogical charter. In this epistle, he comprehensively addresses diverse cognitive, affective, and behavioural strategies for moral education. This l inquiry, employing a descriptive-analytical methodology and relying on library-based research, concentrates exclusively on the affective dimension of moral education as delineated in Imam ‘Alī's Thirty-First Letter, endeavouring to introduce a variety of practical strategies within this domain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education
  • Ethics
  • Emotional Method
  • Nahj al-Balāghah
  • Epistle 31 of Nahj al-Balāghah
  1. قرآن مجید
  2. نهج البلاغه، (1414ق). تصحیح شده صبحی صالح. قم: دار الهجره.
  3. ابن‌مسکویه، احمد بن محمد. (بی‌تا). تهذیب الأخلاق وتطهیر الأعراق. بیروت: مکتبة الثقافة الدینیه.
  4. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1408ق). لسان العرب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  5. احمدی، علی‌‌اصغر. (1379ش). روان‌شنا‌سی‌ عمومی‌. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوى.
  6. بهشتی، محمد و همکاران. (1494ش). آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  7. پیاژه، ژان. (1374ش). دیدگاه پیاژه در گسترۀ تحول روانی، (ترجمۀ پریرخ دادستان و محمود منصور). تهران: انتشارات بعثت.
  8. جمعی از نویسندگان، مجموعه مقالات. (1382ش). اسلام و بهداشت روان، قم: نشر معارف.
  9. خمینی، سید روح‌الله. (1361ش). چهل حدیث. تهران: نشر فرهنگی رجا.
  10. دلشاد تهرانی، مصطفی. (1377ش). سیری در تربیت اسلامی، تهران: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر،
  11. دهخـدا، علی‌اکبر. (1377ش). لغتنامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران،
  12. راجح، احمدعزت. (1957م). اصول علم النفس. مصر: مطبعة جامعة الاسکندریة.
  13. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1362ش). المفردات فی غریب القرآن. قم:کتابفروشی مرتضوی.
  14. رستمی، همایون؛ بهشتی، سعید؛ ایمانی، محسن. (1397). روش‌های مشترک تربیت اخلاقی در قرآن و نامۀ‌ 31 نهج‌‌البلاغه. فصلنامۀ مطالعات قرآنی، 9(36)، 99-122.
  15. رستمی، همایون؛ بهشتی، سعید؛ ایمانی، محسن. (1397). نظام تربیت اخلاقی در نامۀ 31 نهج‌البلاغه. قرآن و طب، 4(1)، 13-20.
  16. شاملی، عباسعلی. در تکاپوی رسیدن به مدلی از تربیت اخلاقی در اسلام. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 79(2). 13-46.
  17. شجاعی، محمدصادق. (1387ش). توکل به خدا: راهی به سوی حرمت خود و سلامت روان. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
  18. شریفی، عنایت. (1389ش). روش‌های تربیت اخلاقی در نهج‌البلاغه، پژوهشنامۀ معارف قرآنی، 1(2)، 75-98.DOI: 22054/rjqk.2010.5532
  19. شیروانی،علی. (1379ش). اخلاق اسلامی و مبانی نظری آن. قم: دار الفکر.
  20. طباطبایی، سید محمدحسین. (1393ق). المیزان. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  21. عمید ، حسن. (1377ش). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیرکبیر.
  22. عمید، حسن. (1381). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیرکبیر.
  23. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1414ق). کتاب العین. انتشارات اسوه.
  24. فرهادیان، رضا. (1372ش). اصول و مبانی تعلیم و تربیت در قرآن. قم: نشر الهادی.
  25. کلینی، محمد بن یعقوب. (1401ق). الکافی. بیروت: دارالتعارف.
  26. کارنگى، دیل. (1376ش). آیین زندگى، (ترجمۀ جهانگیر افخمى). تهران: انتشارات ارمغان.
  27. گنابادى، سلطان محمد. (1408ق). تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  28. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  29. مزلو، آبراهام. (1371ش). انگیزش و شخصیت، (ترجمۀ احمد رضوانى). مشهد: آستان قدس رضوی.
  30. مصباح یزدی، محمدتقی. (1372ش). فلسفۀ اخلاق. قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پرورشی امام خمینی(ره).
  31. مطهری، مرتضی. (1395ش). مجموعه آثارشهید مطهری. تهران: نشر صدرا.
  32. نوری، حسین. (1988م). مستدرک الوسائل. بیروت:مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
  33. هاشمی خویی، حبیب‌الله. (1370ش). منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه. قم: دار العلم.
  34. همت‌بناری، علی. (1379ش). تربیت اخلاقی و ضرورت نگاهی دوباره به آن. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، شمارۀ 2، 165-192.
  35. همت‌بناری، علی؛ امینی، محمد. (1399ش). روش‌های عاطفی در تربیت اصلاحی از دیدگاه احادیث. پژوهشنامۀ علوم حدیث تطبیقی، 7(13)، 23-52.