تحلیل نظام روایات «محاسبه نفس» و تبیین اقسام آن

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران (استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی)

چکیده

از آنجا که تاکنون تحقیقی برای جمع‌آوری و تحلیل نظام روایات محاسبه نفس صورت نگرفته است، پژوهشِ پیشِ رو در جهت رفع این نقیصه، سامان یافته است. احادیث از نظم جامعی در محاسبه نفس برخوردارند و اجزاء مختلف این نظام در یک نگاه کلی، از این قرار است که برخی از روایات، یادآور اهمیت محاسبه بوده و برخی با اشاره به فوائد آن، انسان را به سوی محاسبه ترغیب می‌کنند و برخی دیگر نیز دستورالعمل چگونگی پرداختن به آن را توضیح می‌دهند. روایات پیرامون محاسبه نفس را می‌توان در چهار بخش کلی، دسته‌بندی و تحلیل نمود. دسته‌ای از روایات، «محاسبه نفس» را به خاطر رهایی از سختی‌های محاسبه اعمال انسان در قیامت، سفارش می‌کنند و دسته‌ای دیگر، نتایج و آثار معنوی و چشم‌گیر محاسبه نفس را مورد تأکید قرار می‌دهند. دسته سوم، به رنگ و روی به شدّت شیعیِ محاسبه نفس پرداخته‌ است. و دسته چهارم که در این میان، از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، روایاتی است که هر کدام، متضمّن نکاتی پیرامون دستور العمل چگونگی پرداختن به محاسبه نفس است. با تألیف و تنسیق منسجم این روایات می‌توانیم به فهم بهتر و نظام‌مندتری از نگاه شریعت به محاسبه نفس برسیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the system of "self-calculation" narrations and explaining its types

نویسنده [English]

  • Mohammad Miri
چکیده [English]

Self-inspection is a religious systematic teaching and regulation, which never as it worth be taken at attention. Because, until now, there has been any investigation has be done to deal with collecting an analyzing the narrative about self-inspection, this research, in anyway, wants to remove this deficiency. In a short glance, the narratives about self-inspection can be divided and analyzed in six parts. The first are narratives about how to gain a deliverance from the trouble reckoning on resurrection day. The second are about spiritual benefits and consequences of self-inspection. The third have a Shiiat approach to the self-inspection. The forth are narrative that dealing with self-inspection in an inter-religions approach. The fifth, which have an very important and high stage, are narratives that each of them deal with how to be done the self-inspection, and the sixth are narratives have not any contain, but commanding self-inspection in question. Compilation and a regulation of these narratives might helps us to have a better and systematic understanding of self-inspection in religion point of view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Mystical narratives
  • Self-inspection
  • Practical mysticism