چالش‌های کارکرد «نوگستری» حدیث در تبیین رابطۀ قرآن و سنت

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول، استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ علوم قرآنی بجنورد، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

2 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

3 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ علوم قرآنی بجنورد، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

چکیده

سنت پس از قرآن مهم‌ترین منبع شناخت دین اسلام محسوب می‌شود، به‌طوری که تعداد پرشماری از آموزه‌های فقهی، کلامی و اخلاقی اسلام برگرفته از سنت است. یکی از مسائل مهمی که نقش مبنایی در نگاه به سنت دارد ترسیم منطقی رابطۀ آن با قرآن است. در این مجال، دو دیدگاه همترازی و ناهمترازی سنت با قرآن وجود دارد. پیامد این دیدگاه‌ها در کارکردهای سنت یعنی تقریر، تبیین و نوگستری نسبت به آموزه‌های قرآنی دیده می‌شود. در دیدگاه ناهمترازی، کارکرد سوم یعنی نوگستری سنت مورد قبول نیست. فراتر از نگاه مبنایی، کارکرد نوگستری با چالش‌هایی مواجه است که پذیرش آن را سخت می‌نماید. تبیین این چالش‌ها مهم‌ترین هدف پژوهش پیش‌رو است. یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد که کارکرد نوگستری با چالش‌هایی مانند وابستگی حجیت سنت به قرآن، تعارض با خاتمیت نبوت، عدم هماهنگی با جامعیت قرآن، تنافی با اخبار عرض و انگارۀ عدم نسخ قرآن با سنت، مواجه است. در این مطالعه به روش تحلیلی - توصیفی، ارتباط موارد مزبور با کارکرد نوگستری سنت تبیین گردیده و در پایان، دیدگاه ناهمترازی سنت با قرآن و تردید در کارکرد نوگستری سنت نتیجه‌گیری شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Challenges of the “Innovation” Function of Hadith in Explaining the Relationship between the Qur’an and Sunnah

نویسندگان [English]

  • Mahdi Aryanfar 1
  • Mojtaba Norouzi 2
  • Ali Ahang 3
1 Corresponding Author, Assistant Professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Quranic Sciences, Bojnurd, University of Quranic Sciences and Studies, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Quranic Sciences, Mashhad, University of Quranic Sciences and Studies, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Quranic Sciences, Bojnurd, University of Quranic Sciences and Studies, Qom, Iran
چکیده [English]

The Sunnah, after the Qur’an, is the most important source for understanding Islam, as numerous jurisprudential, theological, and ethical teachings are derived from it. A fundamental issue in approaching the Sunnah is logically defining its relationship with the Qur’an. Two main perspectives exist: the parity and non-parity views of the Sunnah relative to the Qur’an. These perspectives influence the functions attributed to the Sunnah, namely affirmation (Taqrīr), explanation (Tabyīn), and innovation regarding Qur’anic teachings. The non-parity view rejects the third function, innovation. Beyond the foundational perspective, the innovation function faces several challenges that make its acceptance difficult. This study aims to elucidate these challenges. The findings indicate that the innovation function encounters problems such as the dependence of the Sunnah’s authority on the Qur’an, conflict with the finality of prophethood, incompatibility with the Qur’an’s comprehensiveness, contradiction with the concept of abrogation denial, and tensions with certain narrations. Using an analytical-descriptive method, this research clarifies the relationship of these issues to the innovation function of the Sunnah and concludes by supporting the non-parity view of the Sunnah with the Qur’an and expressing skepticism about the innovation function.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sunnah
  • Holy Qur’an
  • Functions of Sunnah
  • Innovation
  • Independence of Sunnah
  • Explanatory Role of Sunnah
  • Authority of Sunnah

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمۀ آیت‌الله مکارم شیرازی
  2. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1409).کفایة الاصول. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  3. ابن‌ابی‌جمهور، محمد بن علی احسائی. ( 1403ق). عوالی اللئالی، (تحقیق: مجتبی عراقی). قم: چاپخانۀ سیدالشهداء.
  4. ابن‌حزم اندلسی، علی. (بی‌تا). الإحکام فی أصول الأحکام، (تحقیق: احمد شاکر). قاهره: مطبعة العاصمه.
  5. ابوریه، محمود. (بی‌تا). أضواء علی السنة المحمدیة أو دفاع عن الحدیث. بی‌جا: نشر بطحاء.
  6. ابوزهره، محمد. (بی‌تا). أصول الفقه. بی‌جا: دار الفکر العربی.
  7. احمدی نیک، سید مهدی. (1390ش). قرآن، گسترۀ معانی و رابطۀ آن با جاودانگی. مطالعات قرآنی، 2(6)، 26-11.
  8. احمدی نیک، سید مهدی. (1391ش). احکام فقهی؛ هم‌سویی با عرف زمان یا فرازمانی؟. آموزه‌های فقه مدنی، 4(5)، 171-188.
  9. احمدی، مهدی. (1387ش). جایگاه سنت در مقام استدلال. مطالعات قرآن و حدیث، 2(4)، 175-198. https://doi.org/10.30497/quran.2009.983
  10. احمدی، مهدی. (1392ش). عرضۀ حدیث بر قرآن. قم: دار الحدیث.
  11. استرآبادی، محمدامین. (1424ق). الفوائد المدنیة. قم: چاپ رحمتی اراکی.
  12. الهی‌بخش، خادم‌حسین. (1421ق). القرآنیون و شبهاتهم حول السنة. طائف: مکتبة الصدیق.
  13. برقی، احمد بن محمد. (بی‌تا). المحاسن، (تحقیق میرجلال‌الدین حسینی). قم: دار الکتب الاسلامیه.
  14. تقوی اشتهاردی، حسین. (1377ش). تنقیح الأصول (تقریرات درس امام خمینی(ره)). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  15. جبرئیلی جلودار، رقیه؛ حسینی، سید قاسم؛ جبرئیلی جلودار، عبدالله. (1399ش). نقدی بر نظریۀ استقلالی بودن حجیت سنت با تکیه‌گاه بر دیدگاه علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی آملی. پژوهشنامۀ قرآن و حدیث، 13(26)، 29-49. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20080417.1399.13.26.2.7
  16. جوادی آملی، عبدالله. (1378ش). قرآن در قرآن. قم: اسراء.
  17. جوادی آملی، عبدالله. (1386ش). تسنیم، تفسیر قرآن کریم، (تحقیق علی اسلامی). قم: اسراء.
  18. حکیم، سید محمدتقی. (1390ش). الأصول العامة للفقه المقارن. بی‌جا: مؤسسة آل البیت(ع).
  19. خضری، محمد. (1389ق). أصول الفقه. قاهره: مکتبة التجاریة الکبری.
  20. خویی، سید ابوالقاسم. (1395ق). البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار الزهراء.
  21. ذویب، حمادی. (2013م). السنة بین الأصول و التاریخ. بیروت: المرکز الثقافی العربی.
  22. رشیدرضا، محمد. (1414). المنار. بیروت: دار المعرفة.
  23. رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ مؤدب، سید رضا؛ نصیری، علی. (1384ش). حدیث‌شناسی؛ قواعد و معیارهای نقد آن، [مصاحبۀ علمی]. شیعه‌شناسی، شمارۀ 11، ص11-38.
  24. روشن‌ضمیر، محمدابراهیم. (1390ش). جریان‌شناسی قرآن‌بسندگی. تهران: سخن.
  25. سباعی، مصطفی. (1402ق). السنة ومکانتها فی التشریع الإسلامی. بیروت: مکتب الإسلامی.
  26. سبحانی، جعفر. (1419ق). الحدیث النبوی بین الروایة والدرایة. قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  27. سبحانی، جعفر. (1428ق). أصول الحدیث وأحکامه. قم: اسماعیلیان.
  28. سید مرتضی، علی بن حسین موسوی. (1348ش). الذریعة إلی أصول الشریعه، (تحقیق ابوالقاسم گرجی). تهران: دانشگاه تهران.
  29. شاطبی، ابواسحاق. (1417ق). الموافقات فی أصول الشریعه، (تحقیق ابوعبیده مشهور بن حسن). بی‌جا: دار ابن عفان.
  30. شافعی، محمد بن ادریس. (بی‌تا). الرسالة، (تحقیق احمد محمد شاکر). بیروت: مکتبة العلمیه.
  31. شوکانی، محمد بن علی. (1419ق). إرشاد الفحول إلی تحقیق الحق من علم الأصول، (تحقیق أحمد عزو عنایة). دمشق: دار الکتب العربی.
  32. شیخ انصاری، مرتضی. (1376ش). المکاسب. قم: اسماعیلیان.
  33. شیخ انصاری، مرتضی. (1419ق). فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
  34. شیخ مفید، محمد بن محمد. (1414ق). التذکرة بأصول الفقه، (تحقیق شیخ مهدی نجف و دیگران). بیروت: دار المفید.
  35. طباطبایی، سید محمدحسین. (1390ش). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: اعلمی.
  36. عبدالغنی، عبدالخالق. (1406ق). حجیة السنة. قاهره: دار الوفاء.
  37. عتر، نورالدین. (1997م). منهج النقد فی علوم الحدیث. دمشق: دار الفکر.
  38. علامه حلی، حسن بن یوسف. (1417ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، (تحقیق حسن حسن‌زاده آملی). قم: نشر اسلامی.
  39. عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ش). تفسیر العیاشی، (تحقیق سید هاشم رسولی). تهران: مکتبة العلمیة الإسلامیة.
  40. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). العین، (تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی). بی‌جا: دار الهجره.
  41. فضل بن شاذان ازدی. (1392ش). الایضاح، (تحقیق میر جلال‌الدین حسینی). تهران: دانشگاه تهران.
  42. فیض کاشانی، محسن. (1416ق). تفسیر الصافی. قم: الهادی.
  43. قرطبی، محمد بن احمد. (1405ق). الجامع لأحکام القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  44. قطیفی، سید عدنان. (1414ق). الرافد فی علم الأصول، (تقریرات درس آیت‌الله سیستانی). قم: دفتر آیة‌الله‌العظمى سیستانی.
  45. قمی، میرزا ابوالقاسم. (بی‌تا). قوانین الأصول. چاپ سنگی.
  46. کلینی، محمد بن یعقوب. (1389ش). الکافی، (تحقیق علی‌اکبر غفاری). تهران. دار الکتب الاسلامیه.
  47. مازندرانی، ملا صالح. (1421ق). شرح اصول الکافی، (تحقیق میرزا ابوالحسن شعرانی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  48. مامقانی، عبدالله. (1385ش). مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ( تحقیق محمدرضا مامقانی). قم: دلیل‌ما.
  49. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر الأخبار. بیروت: الوفاء.
  50. مطهری، مرتضی. (1389ش). اسلام و نیازهای زمان. تهران: صدرا.
  51. مطهری، مرتضی. (بی‌تا). ختم نبوت. تهران: صدرا.
  52. مظفر، محمدرضا. (1370ش). أصول الفقه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  53. مهدوی راد، محمدعلی. (1400ش). آفاق سنت. تهران: سمت.
  54. نصیری، علی. (1386ش). رابطۀ متقابل کتاب و سنت. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  55. نقی‌زاده، حسن؛ مرتضوی، سید محمد؛ نوروزی، مجتبی. (1393ش). نقد دیدگاه مخالفان احادیث عرض در اهل‌سنت، علوم قرآن و حدیث، 46(92)،131-159. https://doi.org/10.22067/naqhs.v46i1.11988
  56. نمازی شاهرودی، علی. (1419ق). مستدرک سفینة البحار. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
  57. نوروزی، مجتبی؛ نقی‌زاده، حسن. (1389ش). مفهوم‌شناسی موافقت و مخالفت حدیث با قرآن. علوم حدیث، 15(55)، 37-60.
  58. هاشمی شاهرودی، سید علی. (1419ق). دراسات فی علم الأصول، (تقریرات درس آیت‌الله خویی). قم: مؤسسۀ دائرة‌المعارف فقه اسلامی.
آموزه‌های حدیثی
دوره 7، شماره 14
دی 1402
صفحه 51-78

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار