چگونگی افزایش شرح صدر از طریق تغییر نگرش به دنیا با تأکید بر روایت «عَظُمَ الخالقُ فی أنفسهم فَصَغُرَ ما دونه فی أعیُنِهم»

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران؛ طلبه سطح 4 حوزه علمیه خراسان، مشهد، ایران

چکیده

بهره‌مندی از شرح صدر باعث ایجاد تعادل روانی و افزایش کیفیت زندگی می‌شود. این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که چه ارتباطی بین شرح صدر و نوع نگرش انسان به دنیا وجود دارد و روایت «عَظُمَ الخالقُ فی أَنفسهم فَصَغُرَ ما دونَه فی أعیُنِهم» در این جهت چه نقشی ایفا می‌کند؟ این مقاله که به روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته به این نتیجه رسیده است که تأثیرِ تغییر نگرش به دنیا، به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در ارتقای شرح صدر، به این گونه است که انسان با کم‌ارزش دانستن شئون دنیا، تعلق خود را نسبت به آن کم می‌کند و با رویکردی زاهدانه باعث می‌شود در مواجهه با مشکلات و چالش‌های زندگی، دچار تلاطم واضطراب نشود و از آرامش بیشتری برخوردار گردد. چنین افرادی در برابر داشته‌ها و نداشته‌های دنیوی دچار نوسانات روحی نمی‌شوند، و این همان ویژگی شرح صدر است و برای تغییر نگرش به دنیا به‌خوبی می‌توان از روایت «عَظُمَ الخالق...» نیز بهره برد، زیرا میزان فهم عظمت الهی نقش بسیار موثری در کوچک شدن تعلقات دنیایی دارد و این کوچک شدن دنیا در ذهن انسان، عامل مؤثری در جهت افزایش شرح صدر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Enhancing Sharh al-ṣadr (Spiritual Expansiveness) Through a Shift in Worldview with an Emphasis on the Narration “The Creator is magnified in their souls, so all else besides Him is belittled in their eyes

نویسندگان [English]

  • Seyed Ja'far Alavi 1
  • Mohammad Ali Alipour 2
1 Corresponding Author, ,Associate Professor Department of Fiqh and Jurisprudence Foundations, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
2 M.A. graduate in Quranic and Hadith Sciences, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran; Level 4 Student at the Khorasan Seminary, Mashhad, Iran
چکیده [English]

The attainment of sharh al-ṣadr (spiritual expansiveness) is instrumental in achieving psychological equilibrium and enhancing one's quality of life. This research investigates the relationship between sharh al-ṣadr and an individual’s attitude toward the world, with a specific focus on the role of the narration, “عَظُمَ الخالقُ فی أنفسهم فَصَغُرَ ما دونه فی أعیُنِهم" (The Creator is magnified in their souls, so all else besides Him is belittled in their eyes). Through a descriptive-analytical method, this article concludes that a fundamental shift in worldview is a key factor in promoting sharh al-ṣadr. This shift operates by devaluing worldly affairs as insignificant, thereby diminishing one's attachment to them. Adopting such an ascetic approach fortifies the individual against emotional turbulence and anxiety when confronting life’s challenges, resulting in greater tranquillity. Consequently, one remains largely unaffected by worldly gains and losses, a defining characteristic of sharh al-ṣadr. The cited Narration, provides a foundational mechanism for this perspective: a profound internalization of Divine Greatness directly leads to the belittlement of all else. This cognitive framing, which renders the world trivial, is thus identified as an effective means for enhancing sharh al-ṣadr.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sharh al-ṣadr
  • Change in Attitude Towards the World
  • Insignificance of the World
  • Narration of "’Aẓuma al-Khāliqu fī anfusihim
  1. قرآن کریم
  2. نهج البلاغه
  3. آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1366ش). تصنیف غرر الحکم، (به کوشش مصطفی درایتی). قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  4. ‏‫‏‫ابن‌ابی‌الحدید. (۱۴۰۴ق). شرح نهج البلاغة. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی(ره).
  5. ‏‫ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۰۸ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر - دار صادر.
  6. ‏‫ابن‌همام اسکافى‏. (۱۴۰۴ق). التمحیص‏. قم: مدرسة الإمام المهدى(ع).
  7. ‏‫ابن‌بابویه، محمد بن علی. (۱۳۷۶ش). الأمالی. تهران: کتابچی.
  8. ‏‫ابن‌بابویه، محمد بن علی. (۱۳۶۲ الف‌). الخصال. (تصحیح احمد فهری زنجانی و محمود کتابچی). قم: علمیه اسلامیه.
  9. ‏‫ابن‌بابویه، محمد بن علی. (۱۳۶۲ ب‌). صفات الشیعة، (ترجمه امیر توحیدی). زراره.
  10. ‏‫ابن‌شعبه، حسن بن علی. (1404ق). تحف العقول، (تصحیح علی‌‎اکبر غفاری). قم:مؤسسة النشر الإسلامی.
  11. ‏‫ابن‌طاووس، علی بن موسی. (1409ق). إقبال الأعمال. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  12. ‏‫ابن‌فهد حلی، احمد بن محمد. (۱۴۰۷ق). عدة الداعی. بیروت: دار الکتاب الإسلامی.
  13. ‏‫ابن‌میثم. (۱۳۹۰ش). شرح نهج البلاغه ابن‌میثم. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  14. ‏‫برقی، احمد بن محمد. (1371ق). المحاسن، (تصحیح جلال‎الدین محدث). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  15. ‏‫جعفر بن محمد(ع)، امام ششم. (1400ق). مصباح الشریعة. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
  16. ‏‫حقی، اسماعیل بن مصطفی. (1400ق). تفسیر روح البیان. بیروت: دار الفکر.
  17. ‏حاجی عبدالباقی، مریم؛ حاجی‌علی‌بیگی، زهرا. (1397ش). شرح صدر در قرآن کریم و عوامل آن. نامه الهیات، 11(44)، 31-
  18. ‫خلیل بن احمد. (1409ق). العین، (تصحیح محسن آل‌عصفور، ابراهیم سامرائی و مهدی مخزومی). قم: دار الهجرة.
  19. ‏‫خویی، حبیب‌الله بن محمدهاشم. (۱۳۹۲ش). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه. قم: انوار الهدی.
  20. ‏‫دیلمی، حسن بن محمد. (1408ق). أعلام الدین فی صفات المؤمنین. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  21. ‏‫راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، (تصحیح صفوان عدنان داوودی). بیروت: دار الشامیة - دار القلم.
  22. ‏‫صبحی صالح. (1414ق). نهج البلاغة، (تصحیح صبحی صالح). قم: دار الهجرة.
  23. ‏‫طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۳۹۰ش). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
  24. ‏‫طبرسی، حسن بن فضل. (۱۳۷۰ش). مکارم الأخلاق. تهران: الشریف الرضی.
  25. ‏‫طبرسی، علی بن حسن. (1344ق). ‏مشکاة الأنوار، (تصحیح صالح جعفری). المکتبة الحیدریة * مکتبة الفقیه.
  26. ‏‫طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان، (تصحیح هاشم رسولی و فضل‌‎الله یزدی طباطبایی). تهران: دار المعرفة.
  27. ‏‫طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375ش). مجمع البحرین، (تصحیح احمد حسینی اشکوری). تهران: المکتبة المرتضویة.
  28. ‏‫طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۱۴ق). الأمالی، (به کوشش بنیاد بعثت. واحد تحقیقات اسلامی). قم: دار الثقافة.
  29. ‏‫طوسی، محمد بن حسن. (1389ق). التبیان فی تفسیر القرآن، (تصحیح محمدمحسن آقابزرگ تهرانی و احمد حبیب عاملی). تهران: دار إحیاء التراث العربی.
  30. ‏‫عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ش). تفسیر العیّاشی. (تصحیح هاشم رسولی). قم: المکتبة العلمیة الاسلامیة.
  31. ‏‫فتال نیشابوری، محمد بن احمد. (۱۳۷۵ش). روضة الواعظین، (ترجمه محمود مهدوی دامغانی). تهران: نشر نی.
  32. ‏‫کراجکی، محمد بن علی. (1410ق). کنز الفوائد، (تصحیح عبد الله‏ نعمه). بیروت: دار الذخائر.
  33. ‏‫کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). أصول الکافی، (ترجمه محمود کتابچی، هاشم رسولی و جواد مصطفوی). تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه.
  34. ‏‫لیثی واسطی، علی بن محمد. (۱۳۷۶ش). عیون الحکم و المواعظ، (تصحیح حسین حسنی بیرجندی). قم: دار الحدیث.
  35. ‏‫مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ق). بحار الانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  36. ‏‫مجلسی، محمدباقر. (1423ق). زاد المعاد. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
  37. ‏‫مفید، محمد بن محمد. (۱۴۱۳ق). الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد. قم: کنگره شیخ مفید.
  38. ‏‫مفید، محمد بن محمد. (1413ق). الأمالی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  39. ‏‫مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۸۶ش). پیام امام امیرالمؤمنین(ع). تهران: دار الکتب الاسلامیة.
  40. ‏‫مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۱ش). ‏تفسیر نمونه. تهران: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب(ع).
  41. ‏‫مهنا، عبدالله علی. (1413ق). ‏لسان اللسان. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  42. ‏‫نوری، حسین بن محمدتقی. (1408ق). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
  43. ‏‫ورام، مسعود بن عیسی. (۱۴۱۰ق). مجموعه ورام؛ «آداب و اخلاق در اسلام»، (ترجمه محمدرضا عطایی). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامى.