بررسی صحت انتساب شعرخوانی به امام هادی(ع) نزد متوکل عباسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ سطح سه حوزۀ علمیۀ خراسان، مشهد، ایران

2 مدرس و پژوهشگر حوزۀ علمیۀ خراسان، مشهد، ایران

چکیده

ماجرای شعرخوانیِ امام هادی(ع) در مجلس متوکل را برخی محدثان و مورخان گزارش کرده‌اند. مقالۀ پیشِ‌رو در پی آن است که با ارائۀ قراین و شواهدی نشان دهد کسی که در مجلس متوکل شعر خوانده، امام علی بن محمد هادی، امام دهم امامیه نبوده، بلکه علی بن محمد علوی حِمّانی، شاعر مشهور و نقیب شیعه در عصر متوکل بوده است. توجه به شواهد درون‌متنی و برون‌متنی، بررسی‌های رجالی و تراجمی، یافته‌های حدیثی و تاریخی مرتبط، دقت در نسخه‌های خطی و بررسی برخی کتب ادبی، نشان می‌دهد که تطبیق رایج و مشهورِ داستان این شعرخوانی بر امام هادی(ع) نادرست بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the Attribution of Poem Recitation to Imam Hādī (p.b.u.h) in the presence of Al-Mutawakkil al-Abbāsī

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Dokhani 1
  • Mostafa Qanaatgar 2
1 Graduate of Level Three, Khorasan Seminary, Mashhad, Iran
2 Instructor and Researcher, Khorasan Seminary, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Many sources tell the story of Imam Hādī, reciting poem in the court of Al-Mutawakkil.. This paper aims to provide evidence and reasoning suggesting that the individual who performed the poem in Al-Mutawakkil's gathering was not Imam ‘Alī ibn Muḥammad al-Hādī, the tenth Imam of the Shi'a. Instead, it was ‘Alī ibn Muḥammad al-‘Alawī al-Ḥimmānī, a prominent Shi'a poet and the Shi'a community's leader (naqīb) of his time. By analysing both internal and external evidence, this article concludes that the common attribution of this poem recitation to Imam Hādī (p.b.u.h) is erroneous. The article examines studies on narrators and biographical accounts. It also reviews pertinent Hadith and historical data. Additionally, the article scrutinizes manuscripts and evaluates specific literary works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Murūj al-Dhahab
  • poem recitation
  • ‘Alī ibn Muḥammad
  • Imam Hādī (p.b.u.h)
  • al- Ḥimmānī

مراجع

  1. ابن‌اثیر، علی بن محمد. (1385ق). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر - دار بیروت.
  2. ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد. (1405ق). نزهة الألباء فی طبقات الأدباء. اردن: مکتبة المنار.
  3. ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی. (1412ق). المنتظم فى تاریخ الأمم والملوک. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  4. ابن‌خلکان، احمد بن محمد. (1900م). وفیات الأعیان. بیروت: دار صادر.
  5. ابن‌عماد، عبدالحی بن احمد. (1406ق). شذرات الذهب فی أخبار من ذهب. بیروت: دار ابن‌کثیر.
  6. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر. (1408ق). البدایة والنهایه. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  7. اربلی، علی بن عیسی. (1381ق). کشف الغمة فی معرفة الأئمه. تبریز: بنی‌هاشمی.
  8. امینی، عبدالحسین. (1416ق). الغدیر فی الکتاب والسنة والأدب. قم: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
  9. جمعی از نویسندگان، دانشنامۀ جهان اسلام. (بی‌تا). تهران: بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی.
  10. حلی، حسن بن یوسف. (1379ش). منهاج الکرامة فی معرفة الإمامة. مشهد: تاسوعا.
  11. حموی، یاقوت بن عبدالله. (1414ق). معجم الأدباء (إرشاد الأریب إلی معرفة الأدیب). بیروت: دار الغرب الاسلامی.
  12. خطیب بغدادی، احمد بن علی. (1417ق). تاریخ بغداد وذیوله. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  13. داداش‌نژاد، منصور؛ شریفی، لیلا. (1396ش). بررسی سیر تطور گزارش شعرسرایی امام هادی(ع) نزد متوکل. تاریخ اسلام، 18(71)، 83-102. DOI: 22081/HIQ.2018.65464
  14. دیلمی، حسن بن محمد. (1412ق). إرشاد القلوب إلی الصواب. قم: الشریف الرضی.
  15. ذاکری، علی‌اکبر. (1396ش). پژوهشی دربارۀ اشعار امام هادی(ع) در بزم متوکل. سخن تاریخ، 11(26)، 93-112.
  16. ذهبی، محمد بن احمد. (1413ق). تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر والأعلام. بیروت: دار الکتاب العربى.
  17. زبیدی، محمد بن حسن. (1984م). طبقات النحویین واللغویین. مصر: دار المعارف.
  18. ضیف، شوقی. (1428ق). تاریخ الأدب العربی. قم: ذوی القربی.
  19. طبری، محمد بن جریر. (1387ق). تاریخ الأمم والملوک. بیروت: دار التراث.
  20. طوسی، محمد بن حسن‏. (1414ق). الأمالی. قم: دار الثقافه.
  21. طوسى، محمد بن حسن‏. (1407ق). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  22. عمری، علی بن محمد. (1422ق). المجدی فی أنساب الطالبیین. قم: کتابخانۀ آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی.
  23. قفطی، علی بن یوسف. (1406ق). إنباه الرواة علی أنباه النحاة. قاهره و بیروت: دار الفکر العربی - مؤسسة الکتب الثقافیه.
  24. کراجکی، محمد بن علی. (1410ق). کنز الفوائد. قم: دار الذخائر.
  25. کلینى، محمد بن یعقوب‏. (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  26. مجهول، (1391ق). أخبار الدولة العباسیة وفیه أخبار العباس وولده. بیروت: دار الطلیعه.
  27. مدرس تبریزی، محمدعلی. (1369ش). ریحانة الأدب فی تراجم المعروفین بالکنیة أو اللقب. تهران: کتابفروشی خیام.
  28. مسعودی «الف»، علی بن حسین. (بین 333 تا 336ق [تاریخ تألیف]). مروج الذهب، (نسخه خطی، تاریخ کتابت: 1085ق). تهران: کتابخانۀ مجلس شورای ملی. شمارۀ 8704.
  29. مسعودی «ب»، علی بن حسین. (بین 333 تا 336ق [تاریخ تألیف]). مروج الذهب، (نسخه خطی، تاریخ کتابت: 1068ق). تهران: کتابخانۀ مجلس شورای ملی. شمارۀ 8323.
  30. مسعودی «ج»، علی بن حسین. (بین 333 تا 336ق [تاریخ تألیف]). مروج الذهب. (نسخه خطی). اسکندریه: کتابخانۀ اسکندریه.
  31. مسعودی، علی بن حسین. (1426ق). إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب. قم: انصاریان.
  32. مسعودی، علی بن حسین. (بی‌تا). مروج الذهب ومعادن الجواهر. بیروت: بی‌نا.
  33. مفید، محمد بن محمد عکبری (شیخ مفید). (1413ق). الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد. قم: کنگرۀ شیخ مفید.
  34. میبدی، حسین بن معین‌الدین. (1411ق). دیوان أمیرالمؤمنین(ع). بی‌جا: دار نداء الإسلام للنشر.
  35. یعقوبی، احمد بن اسحاق. (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی. بیروت: دار صادر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار