تحلیل انتقادی «نقصان عقول زنان» مبتنی بر کاربردهای واژۀ عقل در روایات

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

دانشیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

روایات «نقصان عقول زنان» از جمله روایات چالش‌برانگیزی است که خاستگاه شبهاتی پیرامون شأن و جایگاه زن شده است و به‌همین جهت، در نوشته‌هایی مورد بحث قرار گرفته است. از‌سوی دیگر، روایات مذکور، مسئلۀ «معادل بودن شهادت دو زن با شهادت یک مرد» را با موضوع «نقصان عقول زنان» پیوند داده است، در حالی‌که در آیۀ مرتبط در قرآن چنین چیزی وجود ندارد و طبعاً این پرسش رخ می‌نماید که چه ارتباطی بین این‌دو مقوله برقرار است؟ از‌سوی سوم، روایات باب عقل در متون حدیثی نیز از جهاتی متعارض‌نما به‌نظر می‌رسد؛ از جمله مسئلۀ امکان یا عدم امکان افزایش و کاهش عقل فرد.
این تحقیق که به‌شیوۀ کتابخانه‌ای و روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است، بر این فرضیه استوار است که تحلیل صحیح روایات «نقصان عقول زنان»، پیوند آن با مسئلۀ شهادت زن و نیز مشورت با زن، و رفع پاره‌ای تعارض‌های ظاهری، مبتنی بر تحلیل و تبیین صحیح «کاربردهای واژۀ عقل» در روایات است که در این تحقیق به‌گونه مستدل ارائه شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد عقل در روایات سه کاربرد مهم دارد و کاربرد سوم یعنی «عقل اکتسابی و تجربه» مقصود از روایات نقصان عقول می‌باشد و این‌معنا، ارتباطی با ارزش و جایگاه زن و ارزش‌گذاری در این‌زمینه ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical analysis of "Deficient of Women's Intellect" Based on the Usage of the Word "Intellect" in Narrations

چکیده [English]

The narrations of "deficient of women's intellect" are among the challenging narrations that have become the origin of doubts about the dignity and status of women, and therefore, have been discussed in writings. On the other hand, the aforementioned narrations have joined the issue of "the equivalence of the testimony of two women with the testimony of one man" with the issue of "deficient of women's intellect", whereas there is no such thing in the related verse in the Qur'an, and naturally this question arises, what is the relationship between these two categories? Thirdly, the narrations about intellect in ḥadīth texts also seem contradictory in some ways, including the possibility or impossibility of increasing or decreasing of one's intellect. This research, which is organized by library method and descriptive-analytical method is based on the hypothesis that the correct analysis of the narrations of deficient of women's intellect, its connection with the issue of women's testimony and consultation with women, and the elimination of some apparent conflicts is based on the analysis and correct explanation of the "usages of the word intellect" in narrations presented in this research in a well-reasoned manner. The findings of the research show that intellect has three important uses in narrations, and acquired intellect and experience, the third use, is the purpose of narrations of deficient of intellect and this meaning has nothing to do with the value and status of women and valuation in this field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deficient of women's intellect
  • Testimony of women
  • Consultation with women
  • Concept of intellect