A Discourse Analysis of the Prophethood Passage in the Sermon of Fadak by Fāṭimah al-Zahrā’(AS) Using the Practical Discourse Analysis Method (PDAM)

Document Type : Research Article

Authors

1 PhD in Comparative Exegesis, Faculty of Theology, Yazd University, Yazd, Iran

2 Professor, Department of Islamic Studies, Culture and Communication, Imam Sadiq University (a.s.), Tehran, Iran

3 Corresponding Author, Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Yazd University, Yazd, Iran

4 Associate Professor, Department of Arabic Literature, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran

Abstract

The Sermon of Fadak by Lady Fāṭimah al-Zahrā’(AS) stands as a pivotal and enduring act of protest against injustice and tyranny. One of its central themes in the introduction is Prophethood. Some analysts, focusing on these initial passages, have treated them merely as a preamble to the core discussion, suggesting they are loosely connected to the sermon's broader context. To achieve a profound understanding of these passages and their intrinsic link to the sermon's macro-theme, this study employs the Practical Discourse Analysis Method (PDAM), a systematic theory grounded in the Islamic worldview. The Prophethood passage was analysed using this method, which is designed to uncover the complex relations governing text production, implicit narratives, and the manifest and latent meanings of the text. The analysis was conducted across five domains: Structural, Semantic, Communicative, Discursive, and Meta-Discursive. The findings indicate that Lady Fāṭimah al-Zahrā’(AS) identified a primary catalyst for the deviations following the Prophet’s(PBUH) demise as a deficient and superficial understanding of the Prophet's station and the ultimate objectives of Prophethood. Drawing on transcendent insight from her superhuman knowledge, she presents the station of the Prophet and Prophethood as God's Pre-Creation plan. By articulating the monumental transformations brought about by the Divine Mission (Biʿthah), she marginalizes the rival discourse, which reduced the prophetic station to mere governmental authority and personalized the Prophet's commandments. Furthermore, by establishing her lineage and affiliation in this passage, she reinforces her spiritual status, a position the Prophet(PBUH) had repeatedly affirmed.

Keywords

Main Subjects

References

  1. آقاگل‌زاده، فردوس. (1385ش). تحلیل‌گفتمان انتقادی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  2. آویشی، سمیه. (1396ش). تحلیل گفتمان انتقادی خطبه فدکیه حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها بر اساس الگوی فرکلاف و چارچوب نظری لاکلا و موفه. پایانامه کارشناسی ارشد، (استاد راهنما: محمود رمضان‌زاده لک). دانشگاه پیام نور. مشهد.
  3. ابن‌اثیر جزری، علی بن محمد. (1341ق). أسد الغابة فی معرفة الصحابه. تهران: اسماعیلیان.
  4. ابن‌اثیر، مبارک بن محمد. (1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. تهران: اسماعیلیان.
  5. ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1376ش). الأمالی. تهران: کتابچی.
  6. ابن‌مغازلی. علی بن محمد. (1981م). مناقب أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب، بیروت: دار الأضواء.
  7. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
  8. اربلى، على بن عیسى. (1381ش). کشف الغمة فی معرفة الأئمة. تبریز: بنی‌هاشمی.
  9. بخاری، محمد بن اسماعیل. (1401ق). صحیح بخاری. بیروت: دار الفکر.
  10. بستانى، فؤاد افرام. (1375ش). فرهنگ ابجدى. تهران: اسلامی.
  11. بشیر، حسن. (1395ش). کاربرد تحلیل گفتمان در فهم منابع دینی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  12. بشیر، حسن. (1397ش). تحلیل گفتمان دینی، مبانی نظری. قم: لوگوس.
  13. بشیر، حسن. (1399ش). روش عملیاتی تحلیل گفتمان. تهران: سروش.
  14. بشیر، حسن. (1400ش). فرایند ساخت معنا در تحلیل گفتمان با روش «پدام»، با مطالعه موردی بیداری اسلامی. روش‌شناسی علوم انسانی، 27(106), 31- https://doi.org/10.30471/mssh.2020.6398.2023
  15. بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین. (1424ق). السنن الکبری. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  16. ترمذی، محمد بن عیسی. (بی‌تا). الجامع الصحیح. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  17. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله. (بی‌تا). المستدرک علی الصحیحین، (ویراستار: یوسف مرعشلی). بیروت: دار المعرفة.
  18. حسکانی، عبیدالله بن عبدالله. (1411ق). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. تهران: مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة.
  19. حسینی طهرانی، هاشم. (1364ش). علوم العربیة. تهران: مفید.
  20. خلف، حسن. (1393ش). بررسی جلوه‌های زیبایی‌شناختی صحیفه سجادیه. مشهد: دانشگاه فردوسی.
  21. داودآبادی فراهانی، مهدی. (1395ش). تحلیل خطبه فدکیه بر اساس نظریه کنش گفتاری. تاریخ اسلام، 17(2)، 39-
  22. دودانگه، محرمعلی. (1394ش). جستاری پیرامون گفتگو و مصادیق آن. کرج: رهام اندیشه.
  23. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دار القلم.
  24. روشنفکر، کبری؛ اکبری‌زاده، فاطمه. (1390ش). تحلیل گفتمان انتقادی خطبه فدک حضرت زهرا(س). منهاج، 7(12)، 125-https://sid.ir/paper/171063/fa
  25. زمخشرى، محمود بن عمر. (1417ق). الفائق فی غریب الحدیث. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  26. زورق، محمدحسن. (1368ش). مبانی تبلیغ. تهران: سروش.
  27. سجادی، سیده رقیه؛ عترت‌دوست، محمد؛ بهارزاده، پروین. (1402ش). آسیب‌شناسی جامعه اسلامی، مبتنی بر تحلیل محتوای خطبه‌‌ فدکیه‌ حضرت ‌زهرا(س). مطالعات فهم حدیث، 9(2)، 9- https://doi.org/10.30479/mfh.2023.15936.2019
  28. سعیدی، حبیب‌الله. (1390ش). ترجمه فارسی مقدمه‌ای بر زبان شناسی متن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. مشهد: دانشگاه فردوسی.
  29. سیدی، سید حسین. (1399ش). نظریه‌های زبان‌شناسی دانشمندان مسلمان در دوره شکوفایی تمدن اسلامی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  30. سیوطى،جلال‌الدین. (1404ق). الدر المنثور فى التفسیر بالمأثور. قم: کتابخانه عمومى آیت‌الله‌العظمى مرعشى نجفى(ره).
  31. شاکر،محمد کاظم. (1382ش). مبانى و روشهاى تفسیرى. قم: مرکز جهانى علوم اسلامى.
  32. شمیسا، سیروس. (1388ش). نقد ادبی. تهران: دستان.
  33. صفایى، غلامعلى. (1387ش). ترجمه و شرح مغنی الأدیب. قم: قدس.
  34. صیادی‌نژاد، روح‌الله؛ حسینی باصری، سید کاظم. (1397ش). تحلیل گزاره‌های پرسشی خطبه فدکیه بر اساس نظریه سرل. شیعه‌شناسی، 16(61)، 137-
  35. طباطبایى، سید محمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
  36. طبرانی، سلیمان بن احمد. (1404ق). المعجم الکبیر، (ویراستار: حمدی سلفی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  37. طبرسى، فضل بن حسن. (بی‌تا). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، (ترجمه حسین‏ نورى همدانى). تهران: فراهانى.
  38. طوسى، محمد بن حسن. (1414ق). الأمالی. قم: دار‌ الثقافة.
  39. عسکرى، حسن بن عبدالله. (1400ق). الفروق فى اللغة. بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
  40. علوی مقدم، مهیار. (1377ش). نظریه‌های نقد ادبی معاصر. تهران: سمت.
  41. قجری، حسینعلی؛ جواد نظری. (1392ش). کاربرد تحلیل‌گفتمان در تحقیقات اجتماعی. تهران: قدیانی.
  42. کلینى، محمد بن یعقوب. (1369ش). أصول الکافی، (ترجمه مصطفوى). تهران: اسلامیه‏.
  43. لطفی‌پور ساعدی، کاظم. (1371ش). درآمدی به سخن‌کاوی. مجله زبان‌شناسی، 9(1)، 9-
  44. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  45. مختاری، قاسم؛ فرجی، مطهره. (1392ش). آشنایی‌زدایی در جزء سی‌ام قرآن کریم. پژوهش‌های ادبی – قرآنی، 1(2)، 93- https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23452234.1392.1.2.5.3
  46. مصطفوى، حسن. (1360ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  47. مهرآیین، مصطفی؛ قبادی، علیرضا. (1399ش). تحلیل گفتمان خطبه فدکیه حضرت زهرا(س). نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 10(2)، 9- https://doi.org/10.22059/jstmt.2021.302278.1356

Files

Share

How to cite

Statistics