TY - JOUR ID - 74 TI - پژوهشی در روایات ارتداد صحابه پس از رحلت پیامبر JO - آموزه های حدیثی JA - HD LA - fa SN - 2676-6361 AU - ایروانی, جواد AD - دانشیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی Y1 - 2017 PY - 2017 VL - 1 IS - 1 SP - 25 EP - 48 KW - صحابۀ پیامبرˆ KW - ارتداد KW - ارتداد اصحاب DO - N2 - براساس آیات و روایات، «صحابۀ پیامبرˆ» به لحاظ درجات ایمان و عمل، مراتب گوناگونی داشته در بین آنان افراد شایسته و ناشایست وجود داشت. با این حال، به هنگام رحلت رسول خداˆ هزاران نفر از اصحاب خالص و باوفای حضرت در سرتاسر عربستان می‌زیستند که بسیاری از آنان پیشتر، مراتب ایمان و مجاهدت خود را به اثبات رسانیده بودند. این در حالی است که روایاتی چند در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت، به ظاهر خبر از ارتداد عموم صحابه پس از رحلت رسول خداˆ می‌دهد. پرسش اصلی آن است که با وجود دلایل متعدد مبنی بر ایمان راسخ شمار فراوانی از صحابه پیامبرˆ، روایات دال بر ارتداد عمومی آنان پس از رحلت چگونه توجیه می‌شود؟ چه اگر مقصود، بازگشت آنان از اسلام به سمت کفر و شرک و بت‌پرستی باشد، افزون بر ناسازگاری با آیات، روایات دیگر و تاریخ، به معنی ثمربخش نبودن تلاش‌های هدایتگرانۀ پیامبرˆ در تربیت نسلی با ایمان بوده، شبهۀ ابراز اسلام آنان زیر فشار و اجبار را نیز تقویت خواهد کرد. این نوشتار که به شیوۀ توصیفی تحلیلی و روش کتابخانه‌ای سامان یافته، تلاش دارد مفهوم صحیح این روایات را برنماید. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد مقصود از ارتداد در اینجا، اصطلاح فقهی آن یعنی انکار اسلام و بازگشت به کفر و شرک نیست، بلکه «بازگشت» از مسیر ترسیم شده برای امت اسلامی توسط پیامبرˆ است که با تقصیر و قصور عمومی از همراهی با علی† روی داده است. به دیگر سخن، «ارتداد» خود مراتبی دارد که مراتب بالای آن به مفهوم انکار خدا یا نبوت و شریعت و مشمول احکام سنگین فقهی است و مراتب پایین آن، شامل هرگونه بازگشت از ارزش‌ها و تمرّد از واجبات، که این دومی در روایات مورد بحث اراده شده است. UR - https://hd.razavi.ac.ir/article_74.html L1 - https://hd.razavi.ac.ir/article_74_8e112f2cfdb0c5b92210717db59274c5.pdf ER -